Skip to main content

Historia Białołęki

Białołęka została założona w 1425 roku jako wieś szlachecka na prawie chełmińskim, będąc własnością książęcą i szlachecką, m.in. rodziny Gołyńskich, Króla Jana Kazimierza, Królowej Bony. Jej początkowa lokalizacja to okolice ul. Białołęckiej. Jako gmina Warszawa - Białołęka istnieje od 1994 roku.

1. Pałac w Jabłonnie ul. Modlińska 105, Jabłonna

Barokowo-klasycystyczny pałac prymasa Michała Poniatowskiego, brata króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, następnie rodziny Potockich - Anny Dunin-Wąsowiczowej. Zaprojektowany przez Dominika Merliniego w latach 1775-1779, Henryka Marconiego w 1837 roku. Wokół Pałacu rozciąga się park z XVIII w. Obecnie w Pałacu znajduje się ośrodek konferencyjno--wypoczynkowy Polskiej Akademii Nauk.

2. Dwór Stasinek (Dwór w Buchniku) ul. Stasinek 19

Dworek szlachecki z 1 poł. XIX w. zaprojektowany przez H. Marconiego. Swoją nazwę dwór, jak i ulica na której się znajduje, zawdzięczają księciu Stanisławowi Poniatowskiemu. Neoklasycystyczny dwór był związany z pałacem w Jabłonnie jako dobra Poniatowskich, a później Potockich. Zabytek jest prywatną własnością i nie można go zwiedzać.

3. Zakład Opiekuńczo-Leczniczy im. Margaret Sue Ryder ul. Mehoffera 72/74

Historycznie jako jedno gospodarstwo połączony z budynkiem przy ul. Modlińskiej 257. Po wojnie - Państwowy Dom Specjalny dla przewlekle chorych, a od 1960 roku Państwowy Dom Pomocy Społecznej dla Dorosłych nr 5 Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej, który rozbudowała i wyposażyła pani Susan Ryder - Angielka, wielka patriotka oddana Polsce i Polakom. Za humanitarną działalność na terenie Polski otrzymała tytuł honorowy Lady Ryder of Warsaw.

4. Kościół Rzymskokatolicki św. Jakuba Apostoła ul. Mehoffera 4

Liczy ok. 500 lat, zbudowany w stylu gotyku nadwiślańskiego. Kościół na szlaku turystycznych obiektów w Warszawie i na Mazowszu www.skarbiecmazowiecki.pl

Ja bym dodała, do sprawdzenia, że jest to najstarszy kościół w Warszawie, który istnieje w swoim pierwotnym miejscu.

5. Zespół pałacowo-parkowy na Tarchominie

Składający się z XVIII-wiecznego dworu i pałacu z początku XIX wieku wzniesionego przez Tadeusza Mostowskiego oraz parku. Od 1921 zespół dworski przy Mehoffera 2 należy do Kościoła. Obecnie mieści się tam Wyższe Seminarium Duchowne diecezji warszawsko-praskiej.

6. Przy ul. Modlińskiej 257

istniał zakład dla upadłych dziewcząt prowadzony przez siostry Benedyktynki Sakramentki. Podczas wojny siostry przy wsparciu Ireny Sendlerowej uratowały kilkanaścioro żydowskich dzieci. Było to także miejsce kultury. W 1943 roku Leon Schiller wystawił w nim „Pastorałkę”. Spektakl okazał się hitem i do Henrykowa zjeżdżała się elita ówczesnej Warszawy, m.in. Czesław Miłosz.

7. Replika pomnika „Małych Powstańców”

autorstwa p. Jadwigi Zboińskiej-Załuskiej, ps.”Jadźka” rzeźby, która stoi przy kościele św. Stanisława Kostki na Żoliborzu. Pomnik wzniesiono na terenie Szkoły Podstawowej nr 344 im. Powstania Warszawskiego przy ul. Erazma z Zakroczymia 15.

8. Cmentarz przy ul. Mehoffera

Powstał na przełomie XVIII iXIX wieku. W XX w. dołączono do niego cmentarz luterański oraz nekropolię wyznawców Kościoła polskokatolickiego.

Znajdziemy tam m.in. groby właściciela Winnicy Józefa Labey, Ludwiki z Dąbrowskich Unruh, żołnierzy z okresu II wojny światowej oraz pomnik VII Obwodu AK „Obroża”.

9. Polfa Tarchomin ul. Fleminga 2

Założona pod koniec XIX. W latach 50-tych XX w. sprywatyzowana, obecnie jeden z największych wytwórców antybiotyków i insuliny.

10. Prymasówka ul. Świerkowa 4

Drewniana kaplica Jasnogórskiej Matki Kościoła, zwana też Kaplicą Prymasowską, ufundowana przez Kardynała Stefana Wyszyńskiego w latach 70-tych XX wieku. Lasy w Choszczówce w latach 1969-1981 były zakątkiem, który Kardynał Wyszyński wybrał sobie na miejsce wypoczynku. Kaplica jest jednym z pięciu drewnianych obiektów sakralnych prawego brzegu stolicy. Znajduje się na terenie Instytutu Świeckiego Pomocnic Maryi Jasnogórskiej Matki Kościoła. Kaplica położona jest na szlaku turystycznych obiektów w Warszawie i na Mazowszu www.skarbiecmazowiecki.pl

11. Pollena Aroma, ul. Klasyków 10

Początki powstania sięgają XIX i XX wieku, gdzie mieściła się drożdżownia warszawskiego przedsiębiorcy Henryka Bienenthala. W połowie lat 50-tych XX wieku rozpoczęła produkcję AROMA, wytwarzając aromaty i perfumy. Fot. zbiory UD Białołęka.

12. Drewniany dom w stylu nadświdrzańskim

ul. Fletniowa 2, tzw. „świdermajer” zbudowany na początku XX w. Fot. zbiory UD Białołęka

13. Kościół Najświętszej Maryi Panny na Płudach ul. Klasyków 21/23
14. Areszt śledczy ul. Ciupagi 1

Miejsce uwięzionych po 13 grudnia 1981 r. działaczy Solidarności i opozycji demokratycznej m.in. Bronisława Geremka, Bronisława Komorowskiego, Jacka Kuronia, Adama Michnika, Janusza Onyszkiewicza. Fot. zbiory UD Białołęka

15. Replika figury Jezusa z Rio de Janeiro

przed ośrodkiem MARKOT-u Centrum Pomocy Bliźniemu. Ustawiona z inicjatywy Marka Kotańskiego jako symbol, który przekonałby ludzi do normalnego życia. Figura - Chrystus wita potrzebujących na znak solidarności i tego, że Chrystus jest razem z nimi. Mała replika figury jest także na grobie Marka Kotańskiego na Powązkach.

16. Kamień z żelaznym krzyżem

upamiętniający Bitwę o Białołękę podczas powstania listopadowego, ul. Białołęcka, róg ul. Przydrożnej. 13 tys. polskich żołnierzy dysponujących 22 działami stawiło opór i obroniło Białołękę przed dużo lepiej wyposażoną armią rosyjską liczącą 11 tys. żołnierzy i 56 dział.

17. Wykopaliska archeologiczne, ul. Ostródzka

Ślady osady II okresu brązu. Odkryto chaty, miejsca kultu i cmentarz.

18. Wykopaliska archeologiczne, ul. Zdziarska

Ślady osady z okresu kultury łużyckiej, kultury przeworskiej i kultury Jasforf. Odkryto roszarnię, chaty, dymarkę.

19. Zakątek Pamięci o Osadnikach Ewangelickich

którzy budowali rowy melioracyjne w poprzednich stuleciach (płyty zostały zebrane z białołęckichcmentarzy ewangelickich). Plac Bociani Zakątek

20. Zakątek Edukacyjny o Kulturze Mazowsza, ul. Magiczna

Trzy wiaty: chlebowa, lniana, rekreacyjna do przeprowadzania warsztatów oraz plac zabaw dla uczniów białołęckich szkół.

21. Kościół Rzymskokatolicki św. Michała Archanioła, ul. Głębocka 119

Modrzewiowy kościółek, który wg podania założyła królowa Bona w 1534 r. Kościół na szlaku turystycznych obiektów w Warszawie i na Mazowszu www.skarbiecmazowiecki.pl

22. Kapliczka choleryczna, ul. Chudoby

Na podziękowanie oddalenia cholery w 1852 r. wzniosła Paulina Piasecka. Według legend, podczas II wojny światowej kapliczka była schronieniem żyda, którym opiekowali się mieszkańcy.

23. Cmentarz parafii pw. św. Izydora w Markach

Nekropolia założona w 1917 roku. Znajduję się tu grób 40 nieznanych żołnierzy poległych w bitwie na przedpolach Warszawy z bolszewikami w 1920 roku.

Nowe:

24. Wały wiślane

Białołęckie wały przeciwpowodziowe powstawały w czasach drugiej wojny światowej, choć ściślej rzecz biorąc powstawały w Piekiełku, czyli osadzie przyłączonej do Warszawy w 1951 roku. Nieco dalej w stronę Jabłonny podczas drugiej wojny światowej funkcjonował nazistowski obóz pracy przymusowej. Przebywali w nim żydowscy robotnicy, pochodzący m.in. z Legionowa i Otwocka. Obóz znajdował się pomiędzy dzisiejszą ulicą Ciechanowską i ul. Przyrzecze.

25. W 1944 roku były prowadzone bardzo intensywne walki w tym rejonie Choszczówki, Jabłonny i Buchnika
26. Cmentarz przy ul. Ruskowy Bród

miejsce cmentarza stanowiło we wrześniu i październiku 1944 linię pozycji dział artylerii radzieckiej  podczas walk na Białołęce pomiędzy IV Korpusem SS  a radzieckimi dywizjami gwardyjskimi. Na cmentarzu są cztery stanowiska artylerii rosyjskiej.

27. Szlak Polski Walczącej

start na stacji PKP Legionowo Przystanek, meta na pętli ZTM w Kobiałce (pod Markami). Najciekawsze punkty na trasie:

  • miejsce przeprawy batalionu AK z Jabłonny do Puszczy Kampinoskiej w czasie powstania warszawskiego,
  • działające podczas okupacji zrzutowisko broni Koc w okolicach Izabelina,
  • alianckie mosty typu Baileya w okolicach Nieporętu,
  • pozostałości niemieckich umocnień w Jabłonnie (1944 r.),
  • oryginalna kapliczka upamiętniająca działalność NSZZ „Solidarność” w Izabelinie.

Jest ciekawie opisany w internecie:  https://legionowo.pl/pl/a/szlak-turystyczny-polski-walczacej

28. Śluza im. inż. Tadeusza Tillingera (ul. Zarzecze 13b)

nazwana jego imieniem w uznaniu zasług, jest jedyną tego typu w Polsce śluzą komorową. Do niedawna była drugą na świecie co do wielkości po śluzie na Nilu w Asuanie (Egipt).

29. Grodzisko w Parku Leśnym Bródno

to pozostałość grodu i osady Bródno istniejących w X i XI w. (najstarszego na terenie Warszawy).